Τα χωριά μας

Ο Ηλίας Βενέζης πιστεύει πως εκεί κοιμούνται ξαπλωμένες οι αρχαίες θεότητες του Αιγαίου. Εκεί βρίσκονται ριζωμένα, στην καρδιά του απέραντου Λεσβιακού ελαιώνα, αγνάντια του πανέμορφου ομώνυμου κόλπου, περήφανα και γραφικά τα έξι χωριά της Γέρας. Ο Παλαιόκηπος, ο Πλακάδος, ο Παππάδος, ο Μεσαγρός, ο Σκόπελος και το επίνειό τους το Πέραμα. Διαδοχικά καλωσορίζουν τον επισκέπτη, καθώς αυτός τα προσεγγίζει, οδικά, ακολουθώντας τη διαδρομή από τη Μυτιλήνη προς στο Πλωμάρι. Τα λόγια του Γεραγώτη στην καταγωγή, νομπελίστα ποιητή, Οδυσσέα Ελύτη, έρχονται, αυτόματα, στο μυαλό του στοχαστικού περιηγητή, αλλά και του απλού περαστικού επισκέπτη.

«Και πολύ πιο βαθιά πίσω απ’ τα κύματα
στο Νησί με τους κόλπους των ελαιώνων
Μια στιγμή μου εφάνηκε θωρούσα Εκείνον
που το αίμα του έδωσε να σαρκωθώ
τον τραχύ του Αγίου δρόμου ν’ ανεβαίνει
Μια φοράν ακόμη
στα νερά της Γέρας ν’ ακουμπά τα δάχτυλα
και τα πέντε ν’ ανάβουνε χωριά
ο Παπάδος, ο Πλακάδος, ο Παλαιόκηπος,
ο Σκόπελος και ο Μεσαγρός
εξουσία και κλήρος της γενιάς μου»

«Το Άξιον Εστί, Η Γένεσις»

Ο κόλπος της Γέρας
Απ’ όποια γωνιά κι αν τον αντικρίσεις η μαγεία του τοπίου σε συνεπαίρνει. Το σμίξιμο της θάλασσας με τα δαντελωτά ακρογιάλια. Το χρυσοπράσινο χαλί του απέραντου ελαιώνα, από το ήπιο και ομαλό ορεινό ανάγλυφο μέχρι εκεί που σκάει το κύμα. Είναι ο κόλπος της Γέρας. Μοιάζει με κλειστή λιμνοθάλασσα, καθώς το στόμιό του είναι στενό και από λίγα σημεία ορατό. Σαν ποτάμι στα πρώτα μίλια από την είσοδό του, μέχρι τον Αύλωνα και στη συνέχεια μια πλατιά θαλάσσια αγκαλιά από το λιμάνι του Περάματος και μέχρι το Ντίπι. Μικρότερος αλλά πιο βαθύς από τον αντίστοιχο της Καλλονής, κρύβει καλά κρυμμένα στον κόρφο του τα ιστορικά μυστικά της αρχαίας Ιέρας, αλλά και των πρώτων κατοικήσεων στην περιοχή, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Απαιτεί προσοχή και σεβασμό από τους θαλασσινούς όλων των εποχών. Στους πορτολάνους (ναυτικούς χάρτες) αναφέρεται και ως «Κόλπος OLIVIER» (κόλπος των ελαιώνων). Εντυπωσιακή είναι η αναφορά του Ολλανδού Van Egmont που τον περιγράφει ως «έναν από τους ωραιότερους σε όλον τον κόσμο»… Σε χρόνια ταραγμένα, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού, αλλά και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα συμμαχικά πολεμικά πλοία θα ναυλοχήσουν στα ασφαλή και ήρεμα νερά του. Σήμερα, γύρω από τη φιλόξενη απλωσιά του ζουν ειρηνικά μόνιμοι κάτοικοι και επισκέπτες, απολαμβάνοντας τα φυσικά και πνευματικά προϊόντα του τόπου.

Παλαιόκηπος
Ο Παλαιόκηπος όμορφο, νοικοκυρεμένο χωριό, με ιδιαίτερα εργατικούς και φιλοπρόοδους κατοίκους, που σκύβουν με μόχθο και μεράκι πάνω στη γη του τόπου τους και την κάνουν να τους ζει, αλλά και να τη ζουν. Το όνομά του μαρτυρά την ομορφιά του τοπίου που τον περιβάλλει. Απέραντοι ελαιώνες και εύφοροι κήποι με κάθε λογής οπωροκηπευτικά αγκαλιάζουν τον οικισμό. Στην καρδιά του Παλαιοκήπου η εκκλησία του Αγίου Ερμολάου, τρίκλιτη βασιλική του 18ου αιώνα, στολισμένη με αξεπέραστης τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο και με έξοχα διακοσμημένη οροφή.

Πλακάδος
Σε μικρή απόσταση ο Πλακάδος, όμορφο μικρό χωριό που κληροδότησε τις σημερινές γενιές με το εντυπωσιακότερο εύρημα της ευρύτερης περιοχής, το άγαλμα του Λέοντα της Γέρας, που βρέθηκε στην περιοχή Μάνα, στα περίχωρα του Πλακάδου. Καμάρι για τους κατοίκους του Πλακάδου η εκκλησία του Αγίου Βλασίου, χτισμένη στην κορυφή του λοφίσκου στον οποίο απλώνεται ο οικισμός.

Παππάδος
Οικιστικά ενωμένος, πλέον, με τον Πλακάδο, ο Παππάδος, οικονομικό και διοικητικό κέντρο της Γέρας, έδρα του ομώνυμου δήμου. Στεφανωμένος από το λόφο της Αγίας Παρασκευής, καμαρώνει για τα νεοκλασικά αρχοντικά του (ένα από αυτά της οικογένειας Βρανά, απ’ όπου κρατούσε η γενιά της μητέρας του Οδυσσέα Ελύτη, Μαρίας) και . Το όνομα Παππάδος μαρτυρεί την ύπαρξη μοναστηριού των Ταξιαρχών, από το οποίο σώζεται θαυμάσια τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, στον φερώνυμο ναό του χωριού.

Μεσαγρός
Στα δυτικά ο αμφιθεατρικά χτισμένος Μεσαγρός. Μαγευτική η θέα προς τον κόλπο της Γέρας. Υπέροχα τα και καταπράσινα τα μονοπάτια γύρω από το χωρίο, μπορούν να οδηγήσουν το διαβάτη, μέσα από μια κατάφυτη από μηλιές και καστανιές διαδρόμη μέχρι την Αγιάσο. Στην καρδιά του χωριού η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και το οθωμανικό τζαμί και για όσους... «πεινάσουν» την τέχνη, ζεστά ακόμη τα ψωμιά που ζωγράφισε ο Θεόφιλος, σε φούρνο του Μεσαγρού.

Σκόπελος
Ο Σκόπελος, το μεγαλύτερο σε πληθυσμό χωριό της Γέρας, δίπλα στο Μεσαγρό, χωρισμένο αλλά ουσιαστικά ενωμένο μαζί του στην τοποθεσία Πρόβασμα. Ο τεράστιος υπεραιωνόβιος πλάτανος στην κεντρική του πλατεία καλεί τον επισκέπτη να δροσιστεί με το γάργαρο νερό του πριν ανηφορίσει στα σοκάκια του προς τον επιβλητικό Άη Γιώργη και την Αγία Μαγδαληνή με τις υποβλητικές κατακόμβες. Πάνω από το Σκόπελο η τοποθεσία Καρυώνας προσφέρει εικόνες αξέχαστες, με το μάτι να αγκαλιάζει τον κόλπο της Γέρας και μέχρι τις ακτές της απέναντι μικρασιατικής ακτής και της αιολικής γης.

Πέραμα
Σε απόσταση 5χλμ. από τον κεντρικό οικιστικό κορμό της Γέρας, βρίσκεται το Πέραμα. Εμπορικό λιμάνι, το δεύτερο σημαντικότερο του νησιού μετά από αυτό της Μυτιλήνης και επίνειο της Γέρας. Πέρασμα προς την ανατολική ακτή του κόλπου της Γέρας, με πολλά βιομηχανικά κτήρια, μάρτυρες της μεγάλης οικονομικής και εμπορικής άνθησης της Γέρας και της Λέσβου γενικότερα, με αποκορύφωμα τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στην αυλή του Αγίου Παντελεήμονα, δίπλα στο ιερό της εκκλησίας, επιτύμβιο ανάγλυφο συνδέει αρμονικά το χθες με το σήμερα της Γέρας.

Πάλι και πάντα τα λόγια του Ελύτη ας συντροφεύουν τον επισκέπτη του τόπου μας. «Τούτος ο κόσμος ο μικρός κι ο μέγας». Αυτό είναι ο τόπος μας, η πατρίδα μας, τα χωριά μας. Μακάρι να μπορέσουν κι άλλοι να γνωρίσουν και να μοιραστούν αυτήν την αγάπη. Εμείς, πάντως, θα είμαστε εκεί για να τα πούμε παρέα, συνοδεύοντας τα λόγια με γουλιές απ΄το γλυκόπιοτο ούζο της πατρίδας μας!

Τζάννος Στεφανέλλης